Η Ελλάδα βίωσε δύο παγκόσμιους πoλέμους και αρκετές εθνικές καταστροφές. Τα γεγονότα αυτά επηρέασαν τον κοινωνικό και οικονομικό ιστό της χώρας και διαμόρφωσαν μια κουλτούρα που αναμένει κάποια εθνική ή οικονομική καταστροφή σαν αυτοεκπλήρωση ή προφητεία.Συννάμα δημιουργήθηκαν εικόνες διακοπτόμενες και πολλές φορές χωρίς ιστορική μνήμη.
Άλλες Ευρωπαϊκές χώρες μετά τη λήξη του Β’Παγκοσμιού πολέμου καταφέραν να αναστηλώσουν σε μεγάλο βαθμό τις πόλεις τους, θέλοντας να δουν ως παρένθεση ότι συνέβη στην Ευρώπη αλλά κυρίως γιατί είδαν τη συνέχεια της ιστορίας τους και της πολιτισμικής κληρονομιάς για τις επόμενες γενιές. Ο πλούτος μιας κοινωνίας και μίας χώρας έχει συνέχεια και διάρκεια, και δεν είναι μόνο πολιτιστικός, άυλος και ατομικός, αλλά είναι επίσης επιπλέον μετρήσιμος και σίγουρα εθνικός.
Κατά τη διάρκεια της δεκαετούς προηγούμενης κρίσης που βίωσε η χώρα μας αμφισβητήθηκε σε μεγάλο βαθμό το «κεκτημένο» ότι η επόμενη γενιά θα είναι πιο εύρωστη από την προηγούμενη. Πέρα από τη μείωση του ΑΕΠ κατά περίπου 25%, οι Έλληνες πολίτες είδαν την αξία των περιουσιακών τους στοιχείων να μειώνεται κατακόρυφα, όμως και το κράτος το ίδιο είδε μια πολύ μεγάλη μείωση της αποτίμησης των περιουσιακών του στοιχείων. Η πιστοληπτική ικανότητας της χώρας έφτασε στο ναδίρ της.
Σήμερα η κατάσταση για την πορεία της Ελληνικής οικονομίας είναι πιο αισιόδοξη και τα πράγματα αλλάζουν σε καθημερινή βάση καθώς εισερχόμαστε πλέον σε μια αναπτυξιακή τροχιά μετά από μια πολυετής ύφεση σε συνδυασμό με την απορρύθμιση της οικονομίας ως συνέπεια της πανδημίας.
Η κρίση αυτή μας έχει διδάξει πολλά. ‘Όμως ακόμη ένα μάθημα είναι το πόσο σημαντική είναι η διατήρηση, και η δημιουργία πλούτου για μια χώρα, καθώς και η ενεργητική διαχείριση του σε όλα τα επίπεδα και πόσο μείζονα υπόθεση είναι η ευμάρεια μιας χώρας όχι μόνο για τις τωρινές αλλά και μελλοντικές γενιές.
Καθώς διανύουμε τα 200 χρόνια από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης και την μετέπειτα ίδρυση του Ελληνικού κράτους, είναι απαραίτητο να συνειδητοποιήσουμε ότι η ανεξαρτησία μας περνά και μέσα από την οικονομική δύναμη του έθνους μας η οποία δημιουργεί αξία για τους πολίτες του σήμερα καθώς και για τις μελλοντικές γενιές μέσα από έναν σύγχρονο μηχανισμό, με βαθιά στρατηγική, διαφάνεια και ξεκάθαρους στόχους στην υπηρεσία της πολιτείας.
Tα ταμεία κρατικού πλούτου (SWF) είναι ειδικής χρήσης επενδυτικά σχήματα / ταμεία που ανήκουν στο εκάστοτε κράτος. Ο σκοπός της δημιουργίας τους είναι για η επίτευξη μακροοικονομικών στόχων και δημιουργία πλούτου. Τα (SWFs) διαχειρίζονται περιουσιακά στοιχεία για την επίτευξη οικονομικών στόχων και χρησιμοποιούν ένα σύνολο επενδύσεων ως στρατηγικές που περιλαμβάνουν επενδύσεις στο εξωτερικό ή εσωτερικό μιας χώρας. Τα SWF έχουν διαφορετικές νομικές, θεσμικές και διοικητικές δομές. Mπορεί να επιτελούν διαφορετικούς σκοπούς όπως: η ουσιαστική συνεισφορά στα φορολογικά ταμεία, να λειτουργούν ως ταμιευτήρια ή αποθεματικά για εταιρείες επενδύσεων, ως ταμεία ανάπτυξης, καθώς και συνταξιοδοτικά αποθεματικά κεφάλαια χωρίς ρητή υποχρέωση συντάξεων. Υπάρχουν αρκετά ταμεία στη χώρα μας που συνδυαστικά με Ευρωπαϊκά προγράμματα εξυπηρετούν εν μέρη αρκετούς από τους παραπάνω σκοπούς.
Μια ματιά σε άλλες χώρες αρκεί για να μας δείξει, ότι ο επενδυτικός βραχίονας ενός κρατικού Fund (Sovereign Wealth Fund) με δικούς του πόρους και μακροχρόνια στρατηγική θα μπορούσε να υπηρετήσει εθνικούς στόχους που ξεπερνούν πολλές φορές τους πολιτικούς κύκλους μιας χώρας. Τα κεφάλαια τα οποία διαχειρίζονται σήμερα συνολικά τα SWFs είναι περίπου 8 τρις δολάρια (44 φορές το Ελληνικό ΑΕΠ), εκ των οποίων τα περισσότερα είναι (commodity based SWFs, περίπου τα 5.5trillion USD είναι commodity based funds) και ο βασικός «κουμπαράς» πλούτου έχει προέλθει από εκμετάλλευση φυσικών πόρων. Τα πιο γνωστά στους περισσότερους Funds: Το Νορβηγικό (GPF-G), To Abu Dhabi Investment Authority (ADIA), το Singaporean GIC Private Limited και το Temasek Holdings, Το Ιrish Strategic Investment Fund, Mudabala Investment Company etc.
Ο στόχος ενός SWF συνήθως διαφέρει ουσιαστικά από τις παραδοσιακές κυβερνητικές δαπάνες και έχει εντελώς διαφορετικό οικονομικό αντίκτυπο. Με τις επενδύσεις, οι δημόσιοι πόροι αναμένεται να επιστραφούν με κέρδος στο τέλος της επενδυτικής περιόδου, ενώ με τις κρατικές δαπάνες οι δημόσιοι οικονομικοί πόροι εξαντλούνται λόγω των δαπανών. Το επιστρεφόμενο επενδυτικό κεφάλαιο μπορεί στη συνέχεια να ανακυκλωθεί σε πρόσθετα ωφέλιμα έργα.
Ένα από τα κύρια ανταγωνιστικά πλεονεκτήματα ενός τέτοιου επενδυτικού βραχίονα έναντι του παραδοσιακού μοντέλου κεφαλαιουχικών δαπανών είναι ότι, από τη φύση και τον ορισμό, το πρώτο μπορεί να προσελκύσει άμεσα ξένα κεφάλαια με οικονομικό αντίκτυπο στη χώρα. Με ποιος τρόπους θα μπορούσε να συμβάλει θετικά ένα τέτοιο Fund στην χώρα μας; Μερικοί από τους παρακάτω λόγους:
α) Να συμβάλει στην οριοθέτηση των επενδυτικών δραστηριοτήτων από οποιονδήποτε πολιτικό κύκλο που θα μπορούσε να εκτροχιάσει ενδεχόμενες επενδύσεις
β) Να ωθήσει σε όλες τις επενδυτικές αποφάσεις μέσω μιας καθιερωμένης & καταξιωμένης ομάδας επενδύσεων που κυριαρχεί στους διάφορους τομείς της οικονομίας μέσα από συγκεκριμένα κριτήρια
γ) Να βοηθήσει το ξένο κεφάλαιο να εισρεύσει πιο εύκολα στη χώρα μας, αφού θα μπορούσε να είναι ανοιχτό σε θεσμικούς επενδυτές μέσω ενός κουμπαρά
δ) Να αξιοποιήσει διμερής συμφωνίες με χώρες της εκτεταμένης περιοχής της Μεσογείου και όχι μόνο, για την προσέλκυση κεφαλαίων, ακόμα και συν-διαχειριστικά
ε) Να παρέχει την απαραίτητη κρατική εγγύηση στους επενδυτές, ώστε να μην χρειάζεται να ανησυχούν για νομοθετικά και γραφειοκρατικά ζητήματα που η ιστορία έχει αποδείξει ότι εμποδίζουν τις επενδύσεις και αποτελούν τροχοπέδη στην ανάπτυξη. Εξού και η προσπάθεια για την δημιουργία στα πλαίσια του ΤΑΙΠΕΔ του λεγόμενου (PPF) – Project Preparation Facility
στ) Να αξιοποιήσει τον χαρακτήρα ιδιωτικών ιδίων κεφαλαίων / ιδιωτικού χρέους για την προσέλκυση κεφαλαίων στις οποίες δίνουν έμφαση οι θεσμικοί επενδυτές και είναι δύσκολα προσβάσιμες σε αυτούς – και αυτό είναι υψηλής σημασίας
ζ) Να στηρίζει την οικονομική ανάπτυξη της χώρας συμμετέχοντας μέσω equity σε μακροπρόθεσμα έργα και πρωτοβουλίες που δημιουργούν αξία προς όφελος των πολιτών και του πλανήτη,
η) Να παρέχει έναν εναλλακτικό μηχανισμό ανάπτυξης που είναι ευέλικτος και σωστά ελεγχόμενος
i) Να πλαισιώσει μακροχρόνιους γεωπολιτικούς στρατηγικούς στόχους της χώρας
ι) Να υποστηρίζει την κάλυψη ελλειμμάτων στο συνταξιοδοτικό σύστημα της χώρας
Η δημιουργία ενός SWF δύναται να διαμορφώσει ένα νέο μοντέλο επενδυτικής δραστηριότητας το οποίο θα προσφέρει σημαντική πρόοδο σε οικονομικούς, κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς όρους.
Η στρατηγική που θα μπορούσε να υιοθετηθεί θα έθετε ως στόχο να υποστηρίξει την ανάπτυξη και την υψηλού επιπέδου απασχόληση ενεργώντας ως ο μεγαλύτερος εγχώριος θεσμικός επενδυτής με έναν εσωτερικά προτεινόμενο και ανεπτυγμένο μηχανισμό. Με αυτόν τον τρόπο υποδομές και καινοτομία σε τομείς όπως οι βιοεπιστήμες, η πράσινη ενέργεια και η προηγμένη μηχανική μπορούν να δημιουργήσουν ικανό αριθμό θέσεων εργασίας και πλούτο στην εκάστοτε χώρα έχοντας εξασφαλίσει επαρκή κεφάλαια.
Στην ουσία, η χώρα θα μπορούσε να διαθέτει ένα αξιόλογο, αξιόπιστο, επαγγελματικό όχημα ανοιχτό σε ξένα θεσμικά κεφάλαια, καθώς και σε ΕΕ και εγχώρια, που θα λειτουργήσει ως μοχλός και καταλύτης που σχετίζονται με τις επενδύσεις.
Μια τέτοια πρωτοβουλία θα μπορούσε να επηρεάσει ουσιαστικά το μοντέλο ανάπτυξης της χώρας με απτό τρόπο της μετάβασης σε πράσινη και μπλε οικονομία, καθιστώντας την οικονομία πιο ανταγωνιστική με πραγματικούς και εμπορικούς, επενδυτικούς όρους. ΄Ένας τέτοιος θεσμός θα μπορούσε να αποτελέσει συμπληρωματικό μέσο στα υπάρχοντα επενδυτικά προγράμματα, Ινστιτούτα και Οργανισμούς όπως το Ταμείο Ανάκαμψης, το Υπερταμείο, η ΕΤΑΔ, το ΤΑΙΠΕΔ, η Αναπτυξιακή Τράπεζα, η Τράπεζα Επενδύσεων και σε άλλους οργανισμούς.
Σύμφωνα με την ευρωπαϊκή προσέγγιση για τα λεγόμενα SWFs, η θέσπιση μιας σειράς αρχών που εγγυώνται τη διαφάνεια, την προβλεψιμότητα και τη λογοδοσημότητα των επενδύσεων είναι αναγκαία συνθήκη. Οι βασίζεται αρχές που διέπουν μια τέτοια πρωτοβουλία είναι:
- Η δέσμευση για ένα επενδυτικό περιβάλλον ανοιχτό σε ξένα κεφάλαια και κλίμα φιλικό και προβλέψιμο προς τους επενδυτές, ξεπερνώντας γραφειοκρατικές διαδικασίες
- Ο σεβασμός των υποχρεώσεων που σχετίζονται με διεθνείς δεσμεύσεις
- Η τήρηση των αναγκαίων θεσμικών ορίων για την επίτευξη των στόχων του
Όταν εφαρμόζονται τέτοιες αρχές, μειώνονται οι πιθανές ανησυχίες και οι αιτίες γύρω από τον προστατευτισμό. Είναι μείζον να τηρηθούν οι βασικές και γενικά αποδεχτές αποδεκτές αρχές (Santiago Principles) και βέλτιστες πρακτικές που υποστηρίζονται από τα SWFs διεθνώς, ώστε να εξασφαλίζεται η διαφάνεια, η διακυβέρνηση, και να υπάρχουν συνετές επενδυτικές πρακτικές βασισμένες πάνω σε συγκεκριμένους μακροχρόνιους και μετρήσιμους στόχους.
Τέλος όλες αυτές οι δραστηριότητες μιας τέτοιας πρωτοβουλίας θα πρέπει να ενσωματωθούν επαρκώς στο πλαίσιο οικονομικής πολιτικής της χώρας το οποίο θα πρέπει να παρέχει επαρκή και ακριβή δεδομένα και αναφορές. Οι διαδικασίες λογοδοσίας και διαφάνειας πρέπει να καθοριστούν άριστα σε όλα τα επίπεδα διακυβέρνησης για την απρόσκοπτη λειτουργία ενός τέτοιου θεσμού και πρωτοβουλίας, έτσι ώστε να αποκτήσει την απαραίτητη υποστήριξη για τους στόχους λειτουργίας και επένδυσης καθώς θα αποτελέσει μια πιθανώς βαρύνουσας σημασίας εθνικής προσπάθειας.
Ο Γιώργος Τρυφινόπουλος έχει πολυετή διεθνή εμπειρία σε θέματα στρατηγικής & χρηματοοικονομικών σε διαφορετικούς κλάδους και σήμερα επιτελεί επικεφαλής Στρατηγικής του Ταμείου Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας. Το παρόν κείμενο, εκφράζει αποκλειστικά τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος.