Η τελευταία μετάλλαξη του κορωνοϊού αποκάλυψε μία ενδιαφέρουσα παράμετρο, που κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει με την αρχική εμφάνιση της πανδημίας. Ο αρχικός πανικός της υπερ-μεταδοτικότητας της Όμικρον, διαδέχθηκε τη σχετικά ταχεία επαναφορά σε μία πανδημική κανονικότητα.Οι χρηματιστηριακοί δείκτες γκρεμίστηκαν, για να χτίσουν στη συνέχεια ένα ράλι που οδήγησε τον γενικό δείκτη σε υψηλά 7ετίας. Δείχνοντας πως, όπως και η κοινωνία, η οικονομία έχει αναπτύξει μία νέα και χρήσιμη ικανότητα προσαρμογής στη νέα υγειονομική συγκυρία.
Πρόκειται όμως για μία οξύμωρη συνθήκη. Καθώς στον αντίποδα της σμίκρυνσης των οικονομικών επιπτώσεων με κάθε νέο κύμα πανδημίας, η προοπτική για την εμφάνιση μιας καινούριας, άγνωστης μετάλλαξης, ενδυναμώνει τα θεμέλια της πραγματικότητας των δυο τελευταίων ετών: την αβεβαιότητα. Μια αβεβαιότητα, που χαρακτηρίζει όλες τις πτυχές της καθημερινότητάς μας. Επηρεάζοντας τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομικές προβλέψεις και θέτοντας υπό αμφισβήτηση τις όποιες θετικές προσδοκίες έχουν χτιστεί για την οικονομική μας ανάκαμψη.
Η αβεβαιότητα αυτή, δεν θα μπορούσε να είναι πιο εμφανής, από ότι στις συζητήσεις που αφορούν τον πληθωρισμό. Ο ετήσιος ρυθμός πληθωρισμού που αναμένουμε φέτος στη ζώνη του ευρώ είναι στο 2,4%, λίγο πάνω από τον στόχο του 2% που έχει θέσει για τον εαυτό της η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Ωστόσο, τους τελευταίους μήνες, ο πληθωρισμός αυξήθηκε γρήγορα λόγω των αυξανόμενων τιμών της ενέργειας και των περιορισμών προσφοράς που σχετίζονται με την πανδημία. Το ερώτημα λοιπόν που τίθεται είναι, αν η αύξηση αυτή θα είναι προσωρινή, ή αν θα διαρκέσει τόσο, ώστε να παγιώσει ένα νέο πληθωριστικό καθεστώς, ύστερα από μία περίοδο χαμηλού πληθωρισμού.
Εφόσον η άνοδος του πληθωρισμού οφείλεται στους γνωστούς λόγους από την πλευρά της προσφοράς, δηλαδή το υψηλό κόστος ενέργειας και τη συμφόρηση στις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού, οι παρεμβάσεις της ΕΚΤ δεν μπορούν να είναι απολύτως αποτελεσματικές. Στρεφόμαστε έτσι, στις πολιτικές παρεμβάσεις. Οι κυβερνήσεις σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν θέσει σε εφαρμογή μέτρα για να ανακουφίσουν τους καταναλωτές από αυτή την αύξηση των τιμών της ενέργειας.
Η προσωρινή όμως αυτή βοήθεια μπορεί να μην είναι επαρκής και να παραχωρήσει τη θέση της στην παροχή υψηλότερων μισθών.Κι εάν αυτό συνέβαινε σε μεγάλη κλίμακα, τότε θα είχαμε μία πραγματικά επικίνδυνη ανοδική πορεία μισθών και τιμών. Ένα τοξικό μείγμα, που υποδαυλίζει ακόμη περισσότερο τον πληθωρισμό, οδηγώντας στο ακραίο φαινόμενο που είναι γνωστό ως υπερ-πληθωρισμός.Για την αποφυγή τέτοιων ακραίων σεναρίων, σκόπιμη κρίνεται η παρέμβαση του φορέα που ασκεί την κεντρική νομισματική πολιτική – στην περίπτωσή μας της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.
Το πρόβλημα είναι ότι, ως κύρια παρέμβαση της ΕΚΤ, νοείται η αύξηση των επιτοκίων, η οποία κατ’ αρχήν επιβραδύνει την οικονομία. Διότι ακόμη και στο σενάριο που η κεντρική τράπεζα θα αναγκαζόταν να αυξήσει τα επιτόκια πολύ γρήγορα, θα μπορούσε να προκαλέσει ακόμη και ύφεση, η οποία με τη σειρά της θα οδηγούσε σε μία επανάληψη των κοινωνικών προβλημάτων που μας απασχολούσαν προ 10ετίας, με κορωνίδα την υψηλότερη ανεργία.
Το να έχουμε ισχυρές απόψεις για το πού οδεύει ο πληθωρισμός, είναι αποτυχία να αναγνωρίσουμε τα απίστευτα υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας. Οι διαρθρωτικοί λόγοι για τους οποίους ο πληθωρισμός ήταν τόσο χαμηλός για τόσο καιρό δεν έχουν εξαφανιστεί. Ταυτόχρονα, όμως, οι διακυμάνσεις που παρατηρούμε αυτή τη στιγμή στις κινήσεις των τιμών είναι πραγματικές, ορατές και επίπονες.
Το μόνο όπλο που διαθέτει η ζώνη του ευρώ για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης απειλής, είναι ο σχεδιασμός πολιτικής. Και αυτός, θα πρέπει να περιλαμβάνει την επισταμένη επιτήρηση των αριθμών και την ανάληψη δράσεων που απευθύνονται στην πλειοψηφία του μικτού δείγματος των ευρωπαϊκών χωρών. Και όσον αφορά τις επιμέρους πολιτικές αποφάσεις των κρατών-μελών, εκεί απαραίτητος είναι ο προσεκτικός σχεδιασμός, προκειμένου να μη διαταραχθεί εκ νέου ο άξονας προσφοράς/ζήτησης, επιτείνοντας το πρόβλημα σε ένταση και διάρκεια.
Γιάννης Μπρατάκος, Πρόεδρος του Εμπορικού και Βιομηχανικού Επιμελητηρίου Αθηνών