Η προτεραιότητα σε πιο φιλικούς προς το περιβάλλον τρόπους αντιμετώπισης των αποβλήτων, ξεκινώντας από την πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση, θα πρέπει να αποτελέσει κεντρικό άξονα του νέου ευρωπαϊκού νόμου για τις συσκευασίες, δήλωσαν στη EURACTIV οι ευρωβουλευτές που εργάζονται πάνω στο νομοθετικό φάκελο.
Η οδηγία-πλαίσιο για τα σκουπίδια της ΕΕ ορίζει μια «ιεραρχία» για τη διαχείριση τους, με την πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση ως τις πλέον προτιμώμενες επιλογές, ακολουθούμενες από την ανακύκλωση, την ανάκτηση ενέργειας και τη διάθεση ως έσχατη λύση.
Καθώς η ΕΕ συζητά τον νέο κανονισμό για τις συσκευασίες και τα απόβλητα συσκευασίας (PPWR), οι αριστεροί ευρωβουλευτές είναι αποφασισμένοι να δώσουν προτεραιότητα στα μέτρα που βρίσκονται στην κορυφή της ιεραρχίας, τα οποία είναι τα πιο φιλικά προς το περιβάλλον.
«Τα απόβλητα συσκευασίας αυξάνονται και θα συνεχίσουν να αυξάνονται σημαντικά, εκτός εάν μειώσουμε σημαντικά το πόσο παράγονται εξ αρχής», δήλωσε η Γκρέις Ο’σάλιβαν, Ιρλανδή ευρωβουλευτής, η οποία εργάζεται για τον PPWR εκ μέρους των Πρασίνων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο.
«Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να δώσουμε προτεραιότητα σε λύσεις που να μας πηγαίνουν ένα βήμα παρακάτω, αντί να προσπαθούμε να λύσουμε το πρόβλημα εξετάζοντας μόνο μέτρα προς τα πίσω», πρόσθεσε.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, η οποία υποβλήθηκε τον περασμένο Νοέμβριο, προσφέρει «ορισμένους καλούς μοχλούς» για την πρόληψη της δημιουργίας αποβλήτων με διατάξεις για την αύξηση της επαναχρησιμοποίησης και της επαναπλήρωσης, την απαγόρευση των αναπόφευκτων συσκευασιών μιας χρήσης και κριτήρια σχεδιασμού για την αποφυγή περιττών συσκευασιών, δήλωσε η Ντελάρα Μπούρκχαρντ, η ευρωβουλευτής που επεξεργάζεται τον φάκελο για την ομάδα των Σοσιαλιστών και Δημοκρατών (S&D).
Αλλά ενώ η ίδια και η Ο’σάλιβαν υποστηρίζουν την πρόταση, και οι δύο δήλωσαν στη EURACTIV ότι πρέπει να είναι πιο φιλόδοξη.
«Συνολικά, η πρόταση της Επιτροπής είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης, αλλά τα μέτρα θα μπορούσαν και θα έπρεπε να ενισχυθούν περαιτέρω, αν θέλουμε σοβαρά να αντιμετωπίσουμε τα βουνά αποβλήτων συσκευασίας που παράγουμε καθημερινά», δήλωσε η Ο’σάλιβαν.
Η EURACTIV επικοινώνησε με τους υπόλοιπους νομοθέτες που δουλεύουν πάνω στον νόμο περί συσκευασίας, αλλά δεν έλαβε κάποια απάντηση μέχρι τη στιγμή της δημοσίευσης.
Προτεραιότητα στην πρόληψη και την επαναχρησιμοποίηση
Το σχέδιο κανονισμού της ΕΕ εισάγει μέτρα για την ενίσχυση της πρόληψης των αποβλήτων, συμπεριλαμβανομένου του στόχου για μείωση των αποβλήτων συσκευασίας κατά 5% έως το 2030 και της απαγόρευσης των συσκευασιών μίας χρήσης σε χώρους όπως τα ξενοδοχεία και τα εστιατόρια.
«Το βρίσκω πολύ απλό και λογικό. Όλοι μας χρησιμοποιούμε πλένονται και επαναχρησιμοποιούνται ποτήρια, μπολ και πιάτα στο σπίτι. Αναρωτιέμαι γιατί τα εστιατόρια να μην κάνουν το ίδιο», δήλωσε η Μπούρκχαρντ του S&D.
«Αν κάποιος απαιτεί να αφαιρεθούν ορισμένες απαγορεύσεις συσκευασίας από τον κανονισμό, θα ήθελα να μάθω από αυτούς τους ανθρώπους ποιες είναι οι εναλλακτικές τους», πρόσθεσε.
Η πρόταση εισάγει επίσης στόχους για την επαναχρησιμοποίηση, αν και αυτοί μειώθηκαν δραματικά μεταξύ ενός προσχεδίου που διέρρευσε και της τελικής έκδοσης της πρότασης που κατέθεσε η Επιτροπή.
Καθώς η νομοθεσία φτάνει στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τόσο η Ο’σάλιβαν όσο και η Μπούρκχαρντ θέλουν να δουν τους στόχους επαναχρησιμοποίησης να αυξάνονται και πάλι.
«Ιδιαίτερα στον τομέα των φιαλών, το επίπεδο φιλοδοξίας για την επαναχρησιμοποίηση θα πρέπει να είναι υψηλότερο», δήλωσε η Μπούρκχαρντ στη EURACTIV, τονίζοντας ότι οι στόχοι περιλαμβάνουν μια μακρά μεταβατική περίοδο και εξαιρέσεις για τις μικρές εταιρείες ώστε να βοηθήσουν στην εφαρμογή.
«Αυτοί οι στόχοι είναι σημαντικοί για την εκκίνηση της δημιουργίας της υποδομής που απαιτείται για την ευρύτερη εξάπλωση και χρήση επαναχρησιμοποιούμενων μορφών συσκευασίας», πρόσθεσε.
Ωστόσο, ο κλάδος είναι επιφυλακτικός όσον αφορά τους στόχους ανακύκλωσης και επαναχρησιμοποίησης που περιλαμβάνονται στον κανονισμό και προειδοποιεί για τις πιθανές απαγορεύσεις που θα μπορούσαν να ακολουθήσουν για όσους δεν τους επιτύχουν.
Για παράδειγμα, η βιομηχανία χαρτοκιβωτίων ποτών προειδοποιεί ότι ο προτεινόμενος στόχος για το 2035 σχετικά με την ανακύκλωση τους αφήνει στο έλεος των χωρών της ΕΕ, οι οποίες είναι υπεύθυνες για τη συλλογή, αλλά δεν θα υποστούν τις συνέπειες εάν δεν επιτευχθούν οι στόχοι.
«Εάν δεν ανακυκλώνετε σε κλίμακα, αποκλείεστε [από την αγορά της ΕΕ ως βιομηχανία]», δήλωσε η Άνικ Καρπεντιέρ της Alliance for Beverage Cartons and the Environment (ACE), μιας βιομηχανικής ομάδας.
«Και αυτό είναι ένα άλλο παιχνίδι μπάλας», είπε, καλώντας τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τα ποσοστά συλλογής των χαρτοκιβωτίων ποτών σε τουλάχιστον 90% έως το 2030.
Αξιολόγηση του κόστους και των οφελών της επαναχρησιμοποίησης
Εν τω μεταξύ, η Φραντσέσκα Στίβενς, γενική γραμματέας του ομίλου της βιομηχανίας συσκευασίας Europen, παρομοίασε τις απαγορεύσεις με «το να βάζουμε ένα επίθεμα πάνω σε κακοσχεδιασμένα τμήματα της νομοθεσίας».
«Προτρέπουμε τους συννομοθέτες να μην υιοθετήσουν τέτοιους περιορισμούς έως ότου εκτιμηθούν σωστά οι επιπτώσεις τους στην ανθρώπινη υγεία και το περιβάλλον», δήλωσε η ίδια στη EURACTIV.
Υπάρχουν επίσης ανησυχίες σχετικά με την υπερβολική έμφαση στην επαναχρησιμοποίηση, με τη βιομηχανία να προειδοποιεί ότι αυτό θα μπορούσε τελικά να προκαλέσει μεγαλύτερη βλάβη στο περιβάλλον.
«Διάφορες μελέτες αξιολόγησης του κύκλου ζωής έχουν δείξει ότι οι επιλογές επαναχρησιμοποίησης έχουν υψηλότερο ή ισοδύναμο περιβαλλοντικό αποτύπωμα σε σύγκριση με τις συσκευασίες μιας χρήσης», δήλωσε η Άνικ Καρπεντιέρ του ACE. «Ως εκ τούτου, ζητάμε οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης να αξιολογηθούν δεόντως σε σχέση με τα αποδεδειγμένα περιβαλλοντικά οφέλη, αλλά και λαμβάνοντας υπόψη τις επιπτώσεις στην υγεία και την ασφάλεια και τον αντίκτυπο στα απορρίμματα τροφίμων».
Η Στίβενς συμφωνεί ότι, ενώ η επαναχρησιμοποίηση έχει ρόλο να διαδραματίσει στην προώθηση της βιωσιμότητας των συσκευασιών, το πιθανό κόστος και τα οφέλη της πρέπει να εκτιμηθούν σωστά.
«Η κλιμάκωση της επαναχρησιμοποίησης σε επίπεδο μεγάλης διανομής απαιτεί σημαντικές επενδύσεις σε υποδομές και συστήματα επαναχρησιμοποίησης, οι οποίες έχουν υποτιμηθεί κατάφωρα στην εκτίμηση επιπτώσεων» που έκανε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή, δήλωσε.
«Ομοίως, για να προσδιοριστεί πότε η επαναχρησιμοποίηση αποτελεί καλύτερη περιβαλλοντική επιλογή από την αντίστοιχη της μίας χρήσης, οι στόχοι θα έπρεπε να έχουν αξιολογηθεί με βάση μια ενδελεχή μεθοδολογία αξιολόγησης του κύκλου ζωής, συμπεριλαμβανομένου του ελάχιστου αριθμού επιστροφών των επαναχρησιμοποιούμενων επιλογών», πρόσθεσε.
Ερωτηθείσα σχετικά με τις ανησυχίες ότι η επαναχρησιμοποίηση θα μπορούσε να οδηγήσει σε αύξηση της χρήσης πλαστικών ή σε αύξηση των εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα, η Μπούρκχαρντ δήλωσε ότι υποψιάζεται ότι αυτές δεν αφορούν το περιβάλλον, αλλά τα επιχειρηματικά μοντέλα.
«Φυσικά, υπάρχουν αρκετές αντιδράσεις για τα καινοτόμα μέρη της πρότασης της Επιτροπής, όπως οι στόχοι επαναχρησιμοποίησης. Απειλούν τα καθιερωμένα επιχειρηματικά μοντέλα που βασίζονται στις συσκευασίες για πέταμα», δήλωσε η ίδια.
Εν τω μεταξύ, η Ο’σάλιβαν δήλωσε στη EURACTIV ότι μπορεί να υπάρχουν περιπτώσεις όπου η επαναχρησιμοποίηση μπορεί να μην έχει νόημα, αλλά αυτό δεν πρέπει να οδηγεί σε κατηγορηματική άρνηση.
«Το ερώτημα που πρέπει να θέσουμε είναι: Πώς θα πρέπει να δημιουργήσουμε συστήματα επαναχρησιμοποίησης ώστε να συμβάλλουν θετικά στους στόχους μας για τη βιωσιμότητα; Αντί όμως να ασχοληθούμε εποικοδομητικά με αυτό το ερώτημα, ακούμε δογματικές αντιδράσεις από ορισμένους τομείς που έχουν συμφέρον να διατηρήσουν το status quo της μαζικής χρήσης συσκευασιών μίας χρήσης», δήλωσε.
Η πρόταση συζητείται επί του παρόντος από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τις 27 χώρες της ΕΕ. Τόσο η Μπούρκχαρντ όσο και η Ο’σάλιβαν επιθυμούν να συμφωνηθεί πριν από τις εκλογές του 2024, ώστε να διασφαλιστεί ότι θα εφαρμοστεί γρήγορα και θα αλλάξει το πρόβλημα των αποβλήτων της ΕΕ.