Οι δημογραφικές τάσεις εξελίσσονται σε μία από τις μεγαλύτερες απειλές για τις οικονομίες και την πιστοληπτικής τους αξιολόγηση. Καθώς η μέση ηλικία των πληθυσμών αυξάνεται, τα συνταξιοδοτικά συστήματα πιέζονται και το κόστος της ιατροφαρμακευτικής περίθαλψης βαίνει αυξανόμενο. Περαιτέρω πίεση έρχονται να ασκήσουν τα υψηλά επιτόκια με τα οποία οι κεντρικές τράπεζες προσπαθούν να θέσουν υπό έλεγχον τον πληθωρισμό. Οι οίκοι αξιολόγησης Moody’s, S&P και Fitch έχουν προειδοποιήσει επανειλημμένα το τελευταίο διάστημα πως η επιδείνωση των δημοσιονομικών τάσεων πλήττει ήδη το αξιόχρεο αρκετών κυβερνήσεων και τα επόμενα χρόνια αναμένεται να οδηγήσει σε σημαντικές υποθαθμίσεις.
Οι υποβαθμίσεις δεν σημαίνουν μόνο πλήγμα στην εικόνα και το κόστος δανεισμού μίας οικονομίας. Πυροδοτούν ουσιαστικά έναν φαύλο κύκλο, αφού χωρίς σαρωτικές μεταρρυθμίσεις εντείνουν τα δημοσιονομικά βάρη και οδηγούν σε νέες υποβαθμίσεις, εκτινάσσοντας έτι περαιτέρω το κόστος δανεισμού. «Παλιότερα τα δημογραφικά ήταν κάτι που σκεφτόμασταν σε μεσοπρόθεσμη και μακροπρόθεσμη βάση. Τώρα το μέλλον είναι εδώ και ήδη τα δημογραφικά δοκιμάζουν τα πιστοληπτικά προφίλ των χωρών» λέει στους Financial Times ο Ντίτμαρ Χόρνουνγκ, managing director της Moody’s.
Τα υψηλά επιτόκια πολλαπλασιάζουν τα βάρη
Η FED, η ΕΚΤ και η Τράπεζα της Αγγλίας αύξησαν τα επιτόκια αυτόν τον μήνα στα υψηλότερα επίπεδα από την παγκόσμια χρηματοπιστωτική κρίση του 2008. Και αυτό έρχεται να ρίξει ακόμη περισσότερο φως στα δημογραφικά. «Το πρόβλημα καθίσταται ολοένα και πιο επιτακτικό. Όσο περισσότερο οι κυβερνήσεις καθυστερούν να αναλάβουν δράση για την αντιμετώπισή του τόσο πιο επώδυνες θα είναι οι λύσεις» προειδοποιεί από την πλευρά του ο Έντουαρντ Πάρκερ, επικεφαλής ερευνών για κρατικούς και υπερεθνικούς οργανισμούς στον Fitch Ratings.
Οι 65αρηδες στην Ε.Ε. αυξάνονται ταχύτατα
Σύμφωνα με την Κομισιόν το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 ετών στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα ανέβει από το 20% σήμερα στο 30% έως το 2050. Ανάλογη είναι η τάση σε Ιαπωνία και ΗΠΑ. Ο Μάρκο Μρίσνικ, επικεφαλής αναλυτής στον S&P Global Ratings σημειώνει στους FT πως κάθε αύξηση του κόστους δανεισμού κατά 1 ποσοστιαία μονάδα, με βάση τις δημογραφικές τάσεις, θα αύξηανε την αναλογία χρέους/ ΑΕΠ της Ιαπωνίας, της Ιταλίας, της Βρετανίας και των ΗΠΑ από 40 έως 60 ποσοστιαίες μονάδες έως το 2060. Ο S&P προειδοποιεί ότι το ήμισυ των μεγάλων οικονομιών του πλανήτη θα έχουν υποβαθμιστεί σε κατηγορία junk (υψηλού ρίσκου) έως το 2060, από περίπου το 1/3 σήμερα, αν δεν ληφθούν δραστικά μέτρα για να περιοριστεί το κόστος της γήρανσης του πληθυσμού.
Υπολογίζεται ότι εν απουσία μεταρρυθμίσεων που να μετριάζουν τον αντίκτυπο της γήρανσης στα δημοσιονομικά, μία τυπική κυβέρνηση θα εμφανίζει έλλειμμα 9,1% του ΑΕΠ έως το 2060 από περίπου 2,4% το 2025. Ο S&P επίσης προβλέπει ότι το κόστος των συντάξεων θα αυξηθεί κατά μέσο όρο κατά 4,5 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ, στο 9,5% του ΑΕΠ έως το 2060, αν και θα καταγράφονται σημαντικές διαφορές από χώρα σε χώρα.
Τι έδειξε η έρευνα για Ελλάδα
Στην Ευρώπη οι οίκοι αξιολόγησης χτυπούν το πιο ηχηρό καμπανάκι για τη Γερμανία, ενώ βλέπουν επίσης σοβαρές πιέσεις σε Ιπσανία, Ιταλία και Γαλλία. Αλλά, όπως αναφέρουν οι FT, πιστώνουν στην Ελλάδα τις σαρωτικές μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό της σύστημα μετά την κρίση χρέους. Στη σχετική έρευνα του S&P, στην οποία συμμετείχαν 81 χώρες, η Ελλάδα ήταν η μόνη χώρα με πρόβλεψη για μείωση στις δαπάνες που συνδέονται με τη γήρανση του πληθυσμού έως το 2060. Πέραν των μεγάλων ευρωπαϊκών οικονομιών, ισχυρές πιέσεις δέχονται και οι ασιατικές. Νότια Κορέα, Ταϊβάν και Κίνα είναι μεταξύ των οικονομιών με τα χειρότερα προφίλ, σύμφωνα με τον S&P.